رفلاکس معده چیست؟ و راه درمان آن چیست؟

رفلاکس معده چیست؟

رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید و سایر محتویات درون معده از دریچه‌ پایینی مری به مری باز می‌گردند. دریچه پایین مری دریچه‌ای عضلانی به‌شکل حلقه است که در انتهای مری و ابتدای معده قرار دارد.

با باز شدن این دریچه، غذای بلعیده‌شده از انتهای مری وارد معده می‌شود. پس از ورود غذا به معده، این دریچه بسته می‌شود تا از بازگشت غذا به درون مری جلوگیری کند. زمانی‌ که این دریچه ضعیف شده یا آسیب دیده باشد ممکن است به‌درستی عمل نکند. همین موضوع باعث رفلاکس معده می‌شود.

پزشکان بر این باورند که اگر علائم رفلاکس معده بیش از دو‌بار در هفته اتفاق بیفتد، به‌ احتمال زیاد فرد به این بیماری مبتلاست.
بیماری رفلاکس را می‌توان به انواع گوناگون تقسیم‌بندی کرد.

در رفلاکس کلاسیک به طور معمول محتویات معده فقط در مری بالا می‌آیند و به حلق نمی‌رسند. علائم رفلاکس کلاسیک همانگونه که در نوشتارهای پیشین به آنها اشاره کردیم بیشتر به صورت سوزش سردل (سوزش معده) بروز می‌کنند.

نگاهی به علائم رفلاکس معده

علائم رفلاکس معده برحسب اندام و عضوی که تحت تأثیر اسید معده قرار می‌گیرد، متفاوت است. همه‌ انسان‌ها علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند. علائم رفلاکس معده از خفیف به شدید دسته‌بندی می‌شوند و معمولاً بعد از خوردن غذا (به‌خصوص غذای تند یا چرب) و هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بروز پیدا می‌کنند.

از علائم رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد یا سوزش سر‌ دل که با احساس سوزش در قفسه‌ سینه همراه است؛ این سوزش ممکن است به گلو نیز برسد.

• احساس مزه‌ تلخ یا ترش در گلو. در برخی موارد ممکن است بخشی از غذا یا مایع موجود در معده نیز به دهان بازگردد.

• سوء هاضمه که با درد و ناراحتی در بالای شکم همراه است. احساس ناراحتی معده، داشتن حالت تهوع و استفراغ و احساس سیری آزاردهنده از علائم سوء هاضمه است.

• در برخی از موارد، اشکال در بلع که حتی گاهی در تنفس فرد اختلال ایجاد می‌کند.

• گلو‌ درد، سکسکه شدید یا استفراغ.

اگر با علائم و نشانه‌های بالا آشنا هستید و یا هر‌ از گاهی آنها را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک معالج خود مراجعه کنید.

دلایل رفلاکس معده و مری

Gerd در اثر رفلاکس مکرر اسید ایجاد می شود. هنگامی که شما غذا را فرو می برید، اسفنکتر تحتانی مری، گروهی از عضلات دایروی اطراف قسمت تحتانی مری شما، باز می شوند و به غذا و مایعات اجازه پایین رفتن به سمت معده شما را می دهند.

سپس دوباره بسته می شود. با این حال چنانچه این دریچه ها غیرطبیعی باز شوند و یا ضعیف گردند، اسید معده می تواند به مری شما برگردد و منجر به سوزش سر دل به طور مکرر شود.

گاهی اوقات این مسئله زندگی روزمره شما را مختل می کند. این برگردانده شدن ثابت اسید می تواند جداره مری شما را تحریک نماید و منجر به التهاب مری شود (ازوفاژیت).

با گذشت زمان، التهاب می تواند تمام جداری مری را پوشش دهد و منجر به عوارضی چون خونریزی، تنگی مری و یا مری بارت ( یک بیماری پیش سرطانی) گردد.

شرایطی که می تواند خطر ابتلای شما به GERD را افزایش دهند عبارتند از:

• چاقی

• امده از بالای معده تا به دیافراگم (فتق هیاتال)

• بارداری

• سیگار کشیدن

• خشکی دهان

• آسم

• دیابت

• تخلیه معده با تاخیر

• اختلالات بافت پیوندی مانند اسکلرودرمی

عوارض بیماری رفلاکس معده و مری

با گذشت زمان التهاب موضعی در مری شما ممکن است منجر به عوارضی شود که عبارتند از:

• باریک شدم مری ( تنگی مری):

تخریب سلول ها در قسمت تحتانی مری به دلیل قرار گرفتن در معرض اسید، منجر به ایجاد بافت اسکار می گردد. بافت اسکار مسیر عبور غذا را باریک می کند و منجر به ایجاد مشکلاتی در فرو بردن غذا می شود.

• یک زخم باز در مری (رخم مری):

اسید معده می تواند به شدت به بافت مری اسیب برساند و منجر به ایجاد زخم باز در دیواره مری گردد. رخم مری ممکن است منجر به خونریزی، درد و ایجاد دشواری در بلعیدن گردد.

• تغییرات پیش سرطانی در مری (مری بارت):

در مری بارت، بافت پوشاننده بخش تحتانی مری تغییر می کند. این تغییرات با افزایش خطر سرطانی شدن مری همراه است. خطر سرطان پایین است اما پزشک شما احتمالا توصیه به انجام آزمایشات اندوسکوپی، به صورت منظم ، برای علائم زودهنگام هشداردهنده سرطان مری خواهد کرد.

درمان و داروها رفلاکس مری و معده

درمان سوزش سر دل و سایر نشانه ها و علائم GERD معمولا با استفاده از داروهای بیشمار کنترل کننده اسید آغاز می شود. اگر شما در طول چند هفته آرامش نیافتید، ممکن است پزشکتان سایر روش های درمان را به شما توصیه کند که عبارتند از: دارو درمانی و جراحی.

درمان های اولیه برای کنترل سوزش سر دل

روش های درمانی که می توانند به سوزش سر دل کمک نمایند عبارتند از:

• ضد اسیدهایی که اسید معده را خنثی میکنند. آنتی اسیدها مانند مالاکس، میلانتا، گلوسیل، گاویسکون، رولاید و تامس می توانند موجب تسکین سریع شوند.

اما آنتی اسیدها به تنهایی نمی توانند آسیب ناشی از اسید معده را بهبود بخشند. استفاده بیش از حد از آنتی اسیدها عوارض جانبی ایجاد می کنند همچون اسهال و یا یبوست.

• داروهایی برای کاهش تولید اسید. مسدودکننده های به نام گیرنده H2 که حاوی سامیتیدین بوده و عبارتند از: (تاگامت HB)، فاموتیدین (پپسید AC)، نیزاتیدین (اکسید AR) و یا رانیتیدین (زانتک). مسدود کننده های گیرنده H2 به سرعت آنتی اسیدها عمل نمی کنند اما تسکین طولانی تری ایجاد کرده و ممکن است تولید اسید را از معده تا 12 ساعت کاهش دهند. نوع قوی تر این داروها در نسخه های تجویز دارو در دسترس هستند.

• داروهایی که تولید اسید را مسدود کرده و مری را بهبود می بخشند. مهار کننده های پمپ پروتون مسدود کننده های قوی تر تولید اسید می باشند نسبت به مسدودکننده های دریافت کننده H2 نیازمند زمان است تا بافت صدمه دیده مری التیام یابد.

مهارکننده های پمپ پروتون شامل انزوپرازول (Prevacid 24 HR) و امپرازول (Prilosec، Zegerid OTC) می باشند. اگر شما بیش از دو یا سه هفته نیاز به این داروها دارید و یا علائم شما از بین نرفت با دکتر خود تماس برقرار کنید.

داروهای تجویزی

اگر سوزش دل شما با انجام راه کارهای اولیه از بین نرفت، دکتر شما ممکن است داروهای قوی تری تجویز کند. مانند:

• داروهای تجویزی مسدودکننده گیرنده H-2. این ها شامل داروی تجویزی سایمتیدین (تاگامت)، فاموتیدین (پپسید)، نیزاتیدین (اکسید) و رانیتیدین (زانتک) هستند.

• داروهای تجویزی مهارکننده های پروتون پمپ. داروهای تجویزی مهارکننده های پروتون پمپ شامل اسموپرازول (نکسیوم)، لانزوپرازول (پرواسید)، امپرازول (پریلوسک، زگرید)، پنتوپرازول (پروتونیکس)، رابپرازول (اسیفکس) و دکس لانسوپرازول (دکسیلانت).

به طور کلی این داروها به خوبی تحمل می شوند، اما مصرف طولانی مدت آن ها ممکن است موجب افزایش کم احتمال ابتلا به شکستگی استخوان و کمبود ویتامین ب 12 شود.

• داروهایی برای تقویت اسفنکتر تحتانی مری. بالکوفن ممکن است میزان استراحت اسفنکتر تحتانی مری و در نتیجه میزان رفلاکس را کاهش دهد. این دارو اثر کم تری نسبت به مهارکننده های پروتون پمپ دارد، اما ممکن است در بیماری های رفلاکس شدید استفاده شود. باکلوفن می توانند با اثرات جانبی زیادی همراه باشند، که رایج ترین آن ها خستگی و گیجی است.

درمان های GERD گاهی برای اثربخشی بیشتر به صورت ترکیبی هستند.

جراحی و دیگر درمان هایی که در صورت بی فایده بودن داروها استفاده می شوند.

بیشتر GERD می توانند از طریق داروها کنترل شوند. مواقعی که داروها کمک کننده نیستند و شما ترجیح می دهید که از درمان طولانی مدت با دارو اجتناب کنید، دکتر شما ممکن است روش های تهاجمی تری را پیشنهاد دهد، مانند:

• جراحی برای تقویت اسفنکتر تحتانی مری (نیسن فوندوپلیکاسیون). این جراحی شامل سفت کردن اسفنکتر تحتانی مری و برای جلوگیری از رفلاکس و با بستن قسمت انتهایی بالای معده در اطراف قسمت بیرونی پایین مری انجام می شود. جراحان معمولا این جراحی را با لاپاروسکوپی انجام می دهند. در جراحی لاپاروسکوپی، جراح سه یا چهار برش کوپک در شکم ایجاد می کند و ابزارهایی از جمله یک لوله انعطاف پذیر با یک دوربین کوچک و از میان برش ها را در آن قرار می دهد.

• جراحی برای تقویت اسفنکتر تحتانی مری (لینکس). وسیله لینکس یک حلقه از دانه های کوچک مغناطیسی تیتانیوم است که در اطراف محل اتصال معده و مری پیچیده می شود. جاذبه مغناطیسی بین مهره ها به اندازه کافی برای بستن دریچه بین دو عضو و برای رفلاکس اسید قوی است، ولی به میزان کافی برای اجازه دادن به غذا برای عبور از آن ضعیف باشد. می توان آن را با استفاده از روش های جراحی با حداقل تهاجم کاشته شود.

تشخیص لارنژیت رفلاکس

اطلاعاتی که خودمان در طول بیماری جمع‌آوری کرده‌ایم و نتایج معاینات و آزمایش‌ها توسط پزشک می‌تواند تشخیص لارنژیت رفلاکس را در ما قطعی کند.

• شرح حال

اگر متوجه شده‌ایم که تغییر صدا در ابتدای بامداد و پس از هر وعده غذایی بدتر می‌شود، احتمال التهاب حنجره و تارهای صوتی به دلیل برگشت محتویات معده تا حلق بیشتر خواهد شد.

• شدت علائم

به طور معمول پزشک درباره شدت علائم از ما می‌پرسد. اگر شدت علائم زیاد باشد، معمولا بیشتر وجود لارنژیت رفلاکس را مطرح می‌کند.

• اندازه‌گیری سطح اسید مری و معده

در صورت تداوم یا شدت علائم لارنژیت رفلاکس، پزشک ممکن است پایش سطح اسید معده و مری روده را درخواست نماید. این کار با کمک یک دستگاه مخصوص سطح اسید حلق را اندازه‌گیری می‌کند.

درمان خانگی کاهش رفلاکس اسید معده و تغییر صدای ناشی از رفلاکس

گاهی به دنبال یک سرماخوردگی، چند روزی صدایمان خش‌دار می‌شود یا گلو درد داریم. اما اگر این علائم را بدون سرماخوردگی و برای چندین روز تجربه کردیم، شاید مشکل مربوط به دریچه بالای معده ماست و به عبارت دیگر به رفلاکس معده مبتلا هستیم.

دریچه بالای معده، عبور غذا از مری به معده را کنترل می‌کند و اگر به‌خوبی بسته نشود، باعث برگشت اسید معده و محتویات معده به مری و گاهی حتی تا دهان می‌گردد.

به این حرکت رو به عقب اسید معده (خلاف جهت طبیعی حرکت محتویات معده)، بازگشت اسید معده یا رفلاکس معده گفته می‌شود.

سوزش سردل یا بالای شکم (یا به اصطلاح درد معده) از شایع‌ترین علائم رفلاکس معده است.

اگر هر کدام از شرایط زیر در معده و مری پیش بیایند، ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن رفلاکس معده ‌شوند:

• پاکسازی ضعیف و غیرموثر غذا و اسید معده از سطح مری
• تولید اسید زیاد در معده
• تاخیر در تخلیه محتویات معده

ما با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی یا به عبارت دیگر با برخی روش‌های درمان خانگی رفلاکس معده، در کنار داروهایی که پزشک متخصص داخلی گوارش برای ما تجویز می‌کند، می‌توانیم به بهبود رفلاکس معده و کاهش علائم خود کمک کنیم.